Dlaczego warto podjąć psychoterapię? O czynnikach leczących w psychoterapii

Psychoterapia – czym jest?

Modyfikacja ta osiągana jest najczęściej w ramach relacji interpersonalnej z psychoterapeutą (w psychoterapii indywidualnej) lub całą grupą terapeutyczną (w psychoterapii grupowej), która stanowi doświadczenie korekcyjne i stanowi punkt odniesienia dla lepszego rozumienia trudności doświadczanych przez pacjenta [2]. Psychoterapia dość powszechnie postrzegana jest jako istotny element leczenia poważnych zaburzeń psychicznych – np. depresji, choroby afektywnej dwubiegunowej czy schizofrenii. W efekcie wiele osób doświadczających trudności, które nie dają zakwalifikować się w ramy wyżej wymienionych zaburzeń – a więc trudności lżejszych, mniej nasilonych i bardziej rozlanych w czasie – waha się przed podjęciem psychoterapii. Osoby te sądzą często, że ich problemy mają „zbyt mały ciężar gatunkowy”, by od razu prosić o pomoc specjalistę, boją się, że przylgnie do nich łatka osób „chorych psychicznie” lub – co gorsza – że same zaczną myśleć o sobie w tych kategoriach. Psychoterapia nie jest jednak czymś zarezerwowanym wyłącznie dla osób przewlekle chorujących psychicznie. Do psychoterapeuty często zgłaszają się osoby doświadczające trudności innego typu – np. przedłużającej się żałoby po utracie bliskiej osoby (utracie realnej, a więc śmierci bliskiego, jak również symbolicznej – związanej np. z rozstaniem z partnerem), problemów zawodowych, nie radzenia sobie ze stresem życia codziennego, konfliktami interpersonalnymi itd.

Czynniki leczące w psychoterapii

Nowe doświadczenie relacji z inną osobą.

Wiele osób zgłasza się do psychoterapeuty z powodu braku satysfakcji z dotychczasowych relacji interpersonalnych (z rodziną, przyjaciółmi, partnerem). Często zdarza się, że relacje w które angażują się, przynoszą im cierpienie i niezadowolenie. W procesie psychoterapii pacjent ma okazję doświadczyć czegoś, co stoi w sprzeczności z jego dotychczasowym doświadczeniem i wejść w relację z cierpliwie słuchającym go terapeutą, który w sposób nieoceniający komentuje i interpretuje materiał wnoszony na kolejnych sesjach terapeutycznych. W efekcie nawiązania relacji z terapeutą, pacjent ma okazję:
(a) doświadczyć wspierającej, empatycznej i akceptującej relacji interpersonalnej, stanowiącej stabilny punkt odniesienia w jego życiu codziennym; (b) skonfrontować się (przy pomocy interpretacji terapeuty) z własnymi schematami wchodzenia w relacje z innymi ludźmi [1, 3].

Wzbudzanie nadziei.

Reakcje terapeuty na trudności doświadczane przez pacjenta stanowią podstawę do wykształcania u pacjenta poczucia bezpieczeństwa i nadziei na zmianę jego sytuacji życiowej. Terapeuta w procesie psychoterapii spokojnie przyjmuje informacje dostarczane przez pacjenta, interpretując je i próbując uzasadnić w świetle dotychczas zebranych informacji. Przyczynia się to do stopniowego zwiększanie rozumienia własnej sytuacji życiowej u pacjenta, zmniejszając poczucie niepokoju i lęku. Badania pokazują, że czynnik ten zauważany jest przez pacjentów już we wczesnych stadiach psychoterapii, co przejawia się w złagodzeniu doświadczanych objawów, wzroście poczucia bezpieczeństwa i zmniejszeniu napięcia [4].

Odreagowanie emocjonalne.

Pacjenci zgłaszający się do psychoterapeuty doświadczają silnych, często przytłaczających emocji. Związane jest to bezpośrednio z występującymi objawami, lękiem, bezsilnością i poczuciem utarty kontroli nad własnym życiem. Psychoterapia, koncentrując się na dialogu z psychoterapeutą, oferuje bezpieczne warunki do omówienia doświadczanych trudności, pozwalając uwolnić trudne emocje poprzez nazwanie ich i wyrażenie. Zjawisko to charakterystyczne jest dla całego procesu psychoterapii i odnosi się zarówno do odreagowywania bieżących napięć, jak również tych będących wynikiem negatywnych, często urazowych przeszłych doświadczeń życiowych. Ten drugi aspekt wydaje się szczególnie trudny, biorąc pod uwagę fakt, że doświadczenia te przez większość życia towarzyszą pacjentowi, z czego ten często nie zdaje sobie sprawy. Mogą one wiązać się z poczuciem odrzucenia i braku akceptacji ze strony osób znaczących lub poczuciem krzywdy i/lub winy w relacji do tych osób. Doświadczenia te wydobywane są z nieświadomości w toku psychoterapii i poddawane stopniowej analizie w kontekście tego, jak wpłynęły lub w jakim stopniu wiążą się z aktualnie przeżywanymi trudnościami. Pozwala to na:
(a) głębsze zrozumienie przyczyn własnych uczuć i zachowań;
(b) nadanie im zupełnie nowych, nieznanych do tej pory ram interpretacyjnych;
(c) kontrolę i modyfikację własnych sposobów myślenia i reagowania w określonych sytuacjach [1].

Poznanie siebie i otoczenia.

O skuteczności psychoterapii świadczą zmiany, jakie zachodzą w obrębie właściwości poznawczych pacjenta. W efekcie psychoterapii pacjent powinien nabyć nową wiedzę na temat samego siebie i swojej aktywnej roli w tworzeniu relacji z innymi. Szczególnie istotna wydaje się zmiana w obrębie ocen dokonywanych przez pacjenta – tak w aspekcie samooceny, jak również oceny innych osób i własnego otoczenia. Tym samym, dochodzi do:
(a) przewartościowania przeszłych wydarzeń i nadania im nowego, głębszego znaczenia (wraz z rozpoznaniem znaczenia tych doświadczeń dla teraźniejszych sytuacji);
(b) zwiększenia wiedzy na temat własnych sposobów reagowania i zachowania;
(c) wykształcenia umiejętności do korygowania tych sposobów [1].

Poznanie nowych sposobów zachowania.

Uświadomieniu sobie w procesie psychoterapii dotychczasowych wzorców zachowania i przeżywania towarzyszy możliwość równoległego testowania sposobów alternatywnych w bezpiecznej relacji z akceptującym i wspierającym terapeutą. Pacjent, w toku psychoterapii (w szczególności – na jej późniejszym etapie) może eksperymentować z różnorodnymi zachowaniami, konfrontując się z ich konsekwencjami (pozytywnymi i negatywnymi) oraz oceniając wespół z terapeutą ich użyteczność i wybierając najefektywniejsze z nich w celu stosowania „w rzeczywistości” – a więc poza relacją z terapeutą, a tym samym: w codziennych relacjach z innymi ludźmi [1].

Bibliografia

1. Czabała, J. C. (2006). Czynniki leczące w psychoterapii. Warszawa: Wyd. Nauk. PWN.
2. Aleksandrowicz, J. (2000). Psychoterapia. Podręcznik dla studentów, lekarzy i psychologów. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
3. Antkowiak, R. (2009). Wprowadzenie do psychoterapii. Psychiatria w praktyce klinicznej, 2 (1), 15-22.
4. Frank, J. D., Frank, J. B. (2005). Perswazja i uzdrawianie. Analiza porównawcza psychoterapii. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia PTP.

Autor: Maria Flakus