Czym jest psychoterapia psychodynamiczna?
| pia, wbrew dość powszechnym przekonaniom, nie jest jednolitym, monolitycznym procesem. Istnieje wiele różnych podejść do psychoterapii, różniących się sposobem definiowania genezy psychopatologii i trudności pacjenta, stosowanymi technikami pracy oraz przewidywanymi efektami.Jednym z takich podejść w psychoterapii jest podejście psychodynamiczne, będące na dzień dzisiejszy jednym z najczęściej stosowanych w Polsce. Przyczyn podobnej popularności doszukiwać się należy zarówno w bogatej historii (mającej swe korzenie w pracach Zygmunta Freuda), szerokich możliwościach zastosowania leżącej u jej podstaw teorii psychoanalitycznej, |
jak również udokumentowanej w wielu badaniach skuteczności (w szczególności w odniesieniu do zaburzeń nerwicowych, depresyjnych i lękowych oraz zaburzeń osobowości). Wyjątkowość terapii psychodynamicznej, w porównaniu do innych paradygmatów pracy terapeutycznej, leży w sposobie pojmowania relacji terapeutycznej, powstającej w toku psychoterapii między pacjentem i terapeutą. Jest ona podstawą dla procesu leczenia, stanowiąc punkt odniesienia dla czynionych w trakcie sesji terapeutycznych interwencji psychoterapeuty. Kluczową dla pracy psychodynamicznej kwestią jest przyjmowanie istnienia nieświadomości. W związku z tym przyjmuje się, że część życia psychicznego człowieka (obejmująca jego pragnienia, potrzeby, impulsy, przyczyny zachowania i myślenia) umyka racjonalnym procesom, będąc często w istocie poza granicami świadomości. Szczególny element nieświadomych treści stanowią konflikty wewnątrzpsychiczne, których przyczyną są sprzeczne, nieakceptowalne lub wykluczające się impulsy, pragnienia lub dążenia. Zadaniem psychoterapeuty jest wydobycie tych treści z nieświadomości i opracowanie w celu uzyskania poprawy u pacjenta (np. zredukowania objawów, poprawienia jakości życia, poprawienia jakości związków interpersonalnych).
Jak wygląda psychoterapia psychodynamiczna?
Sesja psychoterapii psychodynamicznej trwa zazwyczaj 45-50 minut (w rzadkich przypadkach – do godziny). Pacjent spotyka się z terapeutą minimum raz w tygodniu, przy czym częstotliwość spotkać może zostać zwiększona w zależności od potrzeb i typu trudności pacjenta. Sesje zazwyczaj odbywają się w stałym terminie, z tym samym terapeutą. Całościowy czas trwania terapii jest sprawą silnie zindywidualizowaną, najczęściej zależy od trudności pacjenta i jego motywacji do zmiany. Większość terapii zawiera się jednak w przedziale czasowym od pól roku do kilku lat. W trakcie kolejnych sesji terapeuta nie narzuca pacjentowi poruszanych tematów, pozwalając mu swobodnie wnosić wątki, które będą omawiane na spotkaniu. Pacjent jest zachęcany do tego, by wnosić na sesji wszystko to, co przychodzi mu do głowy – nie cenzurując własnych myśli i nie obawiając się krytyki ze strony psychoterapeuty.
Skuteczność psychoterapii psychodynamicznej w badaniach
Historia badań na temat skuteczności psychoterapii psychodynamicznej zazębia się w czasie z dokumentowaniem efektywności psychoanalizy. Sam Freud pieczołowicie dokumentował efekty prowadzonych przez siebie analiz i interwencji. Badania te kontynuowali jego następcy, w swoich pracach opisując jak skuteczne były stosowane przez nich metody. Jakkolwiek badaniom tym trudno przyznać status badania naukowego sensu stricte, to z całą pewnością stanowiły inspirację do szerszej eksploracji problemu skuteczności psychoterapii prowadzonej w tym nurcie. Na dzień dzisiejszy istnieje wiele badań potwierdzających skuteczność psychoterapii psychodynamicznej. Badania wskazują, że mimo długiego czasu trwania całej terapii (od rozpoczęcia do zakończenia często jest to kilka lat), terapia psychodynamiczna przynosi trwałe efekty w postaci polepszenia funkcjonowania i zmniejszenia symptomów chorobowych w przypadku takich zaburzeń jak jednobiegunowe zaburzenia depresyjne i zaburzenia psychosomatyczne. Efekty te zauważalne są nawet do 9 miesięcy po zakończeniu terapii (Abbass i in., 2006). Wiele badań donosi o znaczącej skuteczności psychoterapii psychodynamicznej w leczeniu zaburzeń osobowości, nawet tych najpoważniejszych (Leichsenring, Leibing, 2003; Leichsenring, Rabung, 2008; de Maat i in., 2009). Pacjenci wskazują na poprawę w takich sferach jak: zmniejszenie objawów psychopatologicznych, poprawa relacji interpersonalnych, poprawa globalnego funkcjonowania. Istotne wydaje się zaznaczenie, że wskazane pozytywne efekty psychoterapii są dostrzegalne nawet do dwóch lat po zakończeniu psychoterapii. (Leichsenring, Rabung, 2008) Wskazuje się także na dużą skuteczność psychoterapii psychodynamicznej (w tym wypadku – krótkoterminowej) jako metody pomocniczej w leczeniu szerokiego spektrum zaburzeń somatycznych (np. dermatologicznych, neurologicznych, immunologicznych) (Abbass i in., 2009). Istotne wydaje się zaznaczenie, że pozytywne efekty terapii psychodynamicznej zdają się nie tylko utrzymywać, ale zwiększać wraz z upływem czasu po zakończeniu terapii (Abbass i in., 2006; Anderson, Lambert, 1995; de Maat i in., 2009; Leichsenring, Rabung, 2008; Leichsenring i in., 2004). Jest to poważana różnica w stosunku do terapii innych nurtów, których efekty wraz z upływem czasu najczęściej zanikają (szczególnie w odniesieniu do poważnych zaburzeń psychicznych, np. depresji, uogólnionego lęku; zob. de Maat i in., 2006). Terapia psychodynamiczna wydaje się być szczególnie efektywna w przypadku leczenia zaburzeń osobowości. Wiele badań wskazuje, że jej pozytywne efekty nie sprowadzają się tylko do poprawy funkcjonowania i zmniejszenia objawów psychopatologicznych, ale również przyczyniają się do zmiany w obrębie procesów wewnątrzpsychicznych leżących u podłoża najcięższych zaburzeń osobowości, m.in. osobowości borderline (Clarkin i in., 2007; Levy i in., 2006). Tak głębokie efekty oddziaływania terapeutycznego wydają się być charakterystyczne tylko dla terapii psychodynamicznej, nie występują zaś w innych modelach pracy. Co więcej, efekty te zauważalne są nawet do pięciu lat (!) po zakończeniu psychoterapii (Bateman & Fonagy, 2008), czego do tej pory nie odnotowano w innych paradygmatach pracy psychoterapeutycznej.
Podsumowanie
Psychoterapia psychodynamiczna stanowi paradygmat pracy, opierający się na relacji między terapeutą a pacjentem. Skuteczność tego modelu pracy jest szeroko dokumentowana. Wskazuje się na możliwości jej zastosowania w najczęściej występujących zaburzeniach psychicznych, takich jak nerwice, depresja, zaburzenia lękowe i zaburzenia osobowości. Pośród licznych pozytywnych efektów (w postaci złagodzenia objawów, poprawy funkcjonowania, polepszenia relacji interpersonalnych) wskazuje się, że psychoterapia psychodynamiczna przynosi długotrwałe efekty nawet w przypadku leczenia chronicznych zaburzeń psychicznych (w szczególności – zaburzeń osobowości). Efekty te nie sprowadzają się tylko do samego łagodzenia symptomów, ale również ogólnego zwiększania zasobów jednostki, co uwidacznia się i uwypukla nawet w wiele lat po zakończeniu psychoterapii.
Bibliografia
1. Abbass, A. A., Hancock, J. T., Henderson, J., Kisely, S. (2006). Short-term psychodynamic psychotherapies for common mental disorders. Cochrane Database of Systematic Reviews, 4.
2. Abbass, A., Kisely, S., Kroenke, K. (2009). Short-term psychodynamicpsychotherapy for somatic disorders: Systematic review and metaanalysis of clinical trials. Psychotherapy and Psychosomatics, 78, 265–274.
3. Anderson, E. M., Lambert, M. J. (1995). Short-term dynamically oriented psychotherapy: A review and meta-analysis. Clinical Psychology Review, 15, 503 –514.
4. Bateman, A., Fonagy, P. (2008). 8-year follow-up of patients treated for borderline personality disorder: Mentalization-based treatment versus treatment as usual. American Journal of Psychiatry, 165, 631–638.
5. Clarkin, J. F., Levy, K. N., Lenzenweger,M. F., Kernberg, O. F. (2007).Evaluating three treatments for borderline personality disorder: A multiwave study. American Journal of Psychiatry, 164, 922–928.
6. de Maat, S., de Jonghe, F., Schoevers, R., Dekker, J. (2009). The effectiveness of long-term psychoanalytic therapy: A systematic review of empirical studies. Harvard Review of Psychiatry, 17, 1–23.
7. Leichsenring, F., Leibing, E. (2003). The effectiveness of psychodynamic therapy and cognitive behavior therapy in the treatment of personality disorders: A meta-analysis. American Journal of Psychiatry, 160, 1223–1232.
8. Leichsenring, F., Rabung, S. (2008). Effectiveness of long-term psychodynamic psychotherapy: A meta-analysis. Journal of the American Medical Association, 300, 1551–1565.
9. Leichsenring, F., Rabung, S., Leibing, E. (2004). The efficacy of short-term psychodynamic psychotherapy in specific psychiatric disorders: A meta-analysis. Archives of General Psychiatry, 61, 1208–1216.
10. Levy, K. N., Meehan, K. B., Kelly, K. M., Reynoso, J. S., Weber, M., Clarkin, J. F., Kernberg, O. F. (2006). Change in attachment patterns and reflective function in a randomized control trial of transference focused psychotherapy for borderline personality disorder. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 74, 1027–1040.
Autor: Maria Flakus
Comments are closed