Porada psychologa online – rozwój i możliwości pomocy psychologicznej na odległość

Rozwój technologiczny nie przeszedł bez echa także w kręgach osób świadczących pomoc psychologiczną. Szybko dostrzeżono, że możliwości, jakie daje komunikacja na odległość, stanowić mogą szansę dla wielu osób, które do tej pory z różnych przyczyn (z których najczęstszymi są wstyd i brak czasu) nie zdecydowały się na odwiedzenie gabinetu psychologa lub psychoterapeuty [1].

Krótka historia pomocy psychologicznej na odległość

Co ciekawe, świadczenie pomocy psychologicznej na odległość nie jest wcale pomysłem nowym. Już wiele lat temu bowiem, bardzo częstym elementem kolorowych czasopism były rubryki, w których czytelnicy prosili o poradę psychologiczną lub medyczną, licząc na uzyskanie specjalistycznej pomocy i zrozumienie w doświadczanych trudnościach. Rozwój i upowszechnienie Internetu przyśpieszyły w znacznym stopniu rozwój form świadczenia pomocy i poradnictwa psychologicznego na odległość. Już w latach 80. ubiegłego stulecia pojawiać zaczęły się internetowe grupy samopomocowe, zrzeszające członków mniejszych społeczności (np. akademickich) i umożliwiające uzyskanie wsparcia i pomocy w przeżywanych problemach [1, 2].
Dekadę później świadczenie poradnictwa psychologicznego na odległość stało się zjawiskiem tak powszechnym, że w roku 1997 powołano do życia International Society for Mental Health Online (ISMHO) – organizację promującą pomoc psychologiczną online oraz czuwającą nad zachowaniem standardów etycznych w tak prowadzonej pomocy psychologicznej [1].
W chwili obecnej, pomoc psychologiczna online staje się coraz bardziej dostępna i powszechna. Przyczyn tego stanu rzeczy należy upatrywać w coraz szerszym wykorzystywaniu Internetu – tak w życiu prywatnym, jak i zawodowym, a co za tym idzie także w zwiększeniu powszechnej aprobaty dla takiego kanału komunikacji interpersonalnej. Nie bez znaczenia wydaje się także postęp technologiczny (w tym – rozwój oprogramowania i sprzętu komputerowego) [3].
Upowszechnienie pomocy psychologicznej online uwarunkowane jest także znacznym postępem naukowym w tej dziedzinie. W latach wcześniejszych słyszeć można było wiele głosów sceptycznych (a nawet krytycznych), wskazujących na pomoc psychologiczną online jako na metodę eksperymentalną o nieudowodnionej do tej pory skuteczności. Nauka jednak, jak pokazuje historia, nie cierpi próżni, stąd też z biegiem czasu zaczęły pojawiać się liczne badania, dowodzące skuteczności kontaktu psychologicznego online jako alternatywnej formy świadczenia pomocy psychologicznej i interwencji kryzysowej [1, 3].

Formy świadczenia pomocy psychologicznej na odległość

Praktyka psychologiczna oraz literatura naukowa wskazują na ogromny wachlarz różnych metod świadczenia pomocy psychologicznej na odległość [1, 4]. Biorąc pod uwagę że świadczenie takiej pomocy wiąże się ściśle z aktywnym korzystaniem ze zdobyczy technologicznych, w literaturze anglojęzycznej przyjęło się, by określać tą formę pomocy psychologicznej jako „interwencje psychologiczne wspomagane technologicznie” (technology-delivered psychological interventions) [1].

Pomoc psychologiczna przez telefon

Na skuteczność interwencji psychologicznych prowadzonych przez telefon wskazuje wiele badań prowadzonych nad osobami doświadczającymi myśli samobójczych i rezygnacyjnych [5] oraz osobami chorującymi somatycznie [6]. Co więcej, telefoniczny kontakt z psychologiem stanowi wartościową alternatywę dla osób nie mających możliwości odwiedzenia gabinetu psychologicznego „na żywo” – ze względów geograficznych, czy też zdrowotnych [6].
Telefoniczna konsultacja z psychologiem umożliwia uzyskanie informacji edukacyjno-informacyjnych (dotyczących możliwych form pomocy psychologicznej i innych kierunków poszukiwania pomocy w doświadczanych trudnościach). Psycholog w trakcie rozmowy z klientem udziela mu potrzebnego wsparcia, wspomagając w poszukiwaniu dostępnych sposobów wyjścia z sytuacji problemowej, w której znalazł się klient [7].
Jednocześnie należy wyraźnie zaznaczyć, że konsultacja telefoniczna z psychologiem nie jest równoznaczna z możliwością prowadzenia psychoterapii przez telefon [7]. Niemniej jednak konsultacja taka stanowić może okazję do dyskusji z psychologiem nad koniecznością podjęcia psychoterapii.

Pomoc psychologiczna przez Internet

Przez pomoc tego rodzaju rozumie się wszelkie formy pomocy psychologicznej i interwencji kryzysowej świadczone przy użyciu komunikacji zapośredniczonej przez komputer (computer mediated-communication, CMC) [8].
Poradnictwo online może przebiegać w sposób asynchroniczny – w sytuacji, kiedy pomiędzy przedstawieniem problemu przez klienta a odpowiedzią psychologa świadczącego pomoc mija pewien dłuższy czas (np. w sytuacji, gdy pomoc online świadczona jest przy pomocy e-maila) lub synchroniczny – kiedy przebiega live i w sposób wierny odzwierciedla komunikację interpersonalną występującą na żywo (np. wideokonferencja, chat) [1].
Istnieje wiele badań wskazujących na zalety pomocy psychologicznej online. U pacjentów, korzystających z tej formy poradnictwa, zauważa się często zmniejszenie lęku i poczucia beznadziejności oraz zwiększenie poczucia kontroli nad sytuacją i dobrostanu [1]. Co więcej, pomoc psychologiczna online często stanowi zachętę dla osób wahających się nad podjęciem regularnej terapii w gabinecie psychologicznym. Pozwala ona przezwyciężyć lęk i niepewność wynikające z braku wcześniejszego kontaktu z psychologiem lub psychoterapeutą [9].
Porada psychologiczna przez e-mail. Taka forma kontaktu z psychologiem stanowi jedną z najpowszechniejszych form pomocy psychologicznej online. Jak pokazują badania, świadczenie tej usługi przez wykwalifikowanego psychologa sprzyja zachowaniu wysokiej jakości świadczonej pomocy psychologicznej [7]. Stąd też, przed wysłaniem listu opisującego problem, warto zadbać o to, by adresatem był psycholog lub psychoterapeuta specjalizujący się w danej dziedzinie. Porada e-mailowa służyć może wstępnemu rozeznaniu co do tego, czy doświadczane trudności stanowią podstawę do podjęcia psychoterapii i czy istnieje konieczność do kontaktu z psychologiem na żywo.
Pomoc psychologiczna z użyciem wideokonferencji. Z wielu powodów wykorzystanie wideokonferencji w kontakcie psychologicznym wydaje się bardziej efektywne niż inne formy pomocy psychologicznej online. Jednym z nich jest możliwość wzajemnego widzenia się przez klienta i psychologa, co w sposób znaczący polepsza jakość komunikacji [4]. Jakkolwiek korzyści płynące dla pacjenta z tej formy kontaktu są znaczące (np. redukcja napięcia, zmniejszenie lęku i dyskomfortu, polepszenie funkcjonowania [1]), to przed wybraniem tej formy pomocy warto zadbać o to, aby przebieg późniejszej rozmowy z psychologiem był niezakłócony. W szczególności należy zapewnić sobie niezakłócony dostęp do stabilnego łącza internetowego w celu uniknięcia przerw w komunikacji lub zerwania połączenia [4].

Podsumowanie

Chociaż kwestie związane ze świadczeniem pomocy psychologicznej na odległość bywają przedmiotem wielu dyskusji wynikających często z braku zaufania do współczesnych środków komunikacji (Internet, e-mail, media społecznościowe), niemożliwe wydaje się bagatelizowanie możliwości i korzyści jakie niesie rozwój technologiczny w tej dziedzinie – również w aspekcie pomocy psychologicznej.
Nie ulega wątpliwości, że komunikacja przebiegająca „w sieci” posiada wiele ograniczeń. Niemniej jednak istotne wydaje się podkreślenie licznych korzyści, jakie płyną ze skorzystania z internetowej i telefonicznej pomocy psychologicznej, przede wszystkim możliwości nieskrępowanego odbycia pierwszego kontaktu z psychologiem, który wskaże możliwe sposoby poradzenia sobie z doświadczanymi trudnościami oraz rozwieje wątpliwości dotyczące możliwości korzystania z psychoterapii lub diagnozy psychologicznej.

Bibliografia

1. Richards D. Development in Technology-Delivered Psychological Interventions. Universitas Psychologica 2013; 12(2): 571-579.
2. Skinner A., Zack J.S. Counseling and the Internet. American Behavioural Scientist 2004, 48(4): 434-446.
3. Barak A., Klein B., Proudfoot J. Defining internet-supported therapeutic interventions. Annals of Behavioral Medicine 2009, 38(1): 4-17.
4. Kingsley A., Henning J. A. Online and Phone Therapy: Challenge and Opportunities. The Journal of Individual Psychology 2015, 71(2): 185-194.
5. Haszelwood 2008
6. Jones S., Ownsworth T., Shum D.H.K. Feasibility and utility of telephone-based psychological support for people with brain tumour: a single-case experimental study. Frontiers in Oncology 2015, 5: 71.
7. Toeplitz-Winiewska M. Udzielanie pomocy psychologicznej. W: J. Brzeziński, B. Chyrowicz, W. Poznaniak, M. Toeplitz-Winiewska (red.). Etyka zawodu psychologa. Poznań: Wyd. Nauk. PWN; 2009, s. 235-263.
8. Richards D., Viganó N. Online Counseling. W: Y. Zheng (red.). Encyclopedia of Cyber Behvior: Volume 1. New York: IGI Global; 2012, s. 699-713.
9. Mallen M.J., Vogel D.L., Rochlen A.B., Day S.X. Online counseling: Reviewing the literature from a counseling psychological framework. The Counseling Psychologist 2005, 33(6): 819-871.

Autor: Maria Flakus